1 Klimaat en weer

Klimaat en energie

De laatste jaren zetten we stappen om ons klimaatdoel van 2030 te realiseren. De jarenlange trend van een als maar groeiende uitstoot van broeikasgassen is omgebogen naar een daling. Al is de daling na de coronapandemie wel minder snel. In 2022 (de meest recente uitstootcijfers lopen 2 jaar achter op het huidige boekjaar) is de totale CO ₂ -uitstoot ten opzichte van 2021 afgenomen met 52 kiloton, waardoor de hoeveelheid CO ₂ -uitstoot in Eindhoven op 83% zit ten opzichte van de uitstoot in 1990. Dit is 4% minder dan in 2021. Versnellen is nodig om het klimaatdoel van 55% CO ₂ -reductie in 2030 ten opzichte van 1990 te halen (Klimaatverordening 2016). Met de autonome ontwikkelingen, het huidige beleid en ingezette maatregelen bereiken we in 2030 een jaarlijkse uitstoot van zo’n 700 CO ₂ en komen we zo’n 80 kton tekort om de doelstellingen te halen. De eerste inschattingen betreffende de uitstoot in 2023 zijn dat er opnieuw een forse reductie wordt voorzien. Het verduurzamen van de mobiliteit en de overgang van aardgas naar meer duurzame warmte zijn de grootste uitdagingen. Een noodzakelijke randvoorwaarde voor deze transities is de versnelde bouw van een toekomstbestendig energiesysteem.

Woningen
Het energieverbruik daalt snel in 2022. Een zeer zachte winter, hoge energieprijzen en de resultaten van verschillende acties onder het energiebesparingsprogramma hebben zeker bijgedragen aan deze daling. Ook zien we een langzame stijging van het aantal woningen met duurzame warmte. Hierdoor daalt de CO₂-uitstoot in 2022 aanzienlijk naar 283 kton, waar 276 kton is begroot. Slechts 7 kton boven de begrote maximum uitstoot. De afgelopen 5 jaren komt de realisatie steeds dichter bij de begrote maximale uitstoot.

Mobiliteit

De CO₂-uitstoot van het verkeer in 2022 stijgt. Dit komt zeer waarschijnlijk doordat de stad groeit en daarmee ook het aantal verkeersbewegingen groeit. Deze groei is hoger dan de ook zichtbare groei van het aandeel duurzame vervoersbewegingen op het totale verkeer. Alleen als we erin slagen om de mobiliteit versneld om te buigen naar meer duurzame vervoerswijzen en het wagenpark sneller verschonen, kunnen we de uitstoot voldoende terugdringen. In het vastgestelde Masterplan Mobiliteit wordt hieraan richting gegeven.

Industrie en bedrijven

De uitstoot van industrie en bedrijven is het meest van alle sectoren gedaald sinds 1990. Ondanks een lichte stijging van het totale energieverbruik in de industrie en bedrijven in 2022 is de CO₂-uitstoot verder gedaald, met name door het verduurzamen van de energiemix. Voor industrie en bedrijven is ruimte voor innovatie  uitbreiding van de netcapaciteit snel nodig om verdere stappen in verduurzaming te zetten.

Publieke dienstverlening
Ook in de CO₂-uitstoot van de publieke dienstverlening is in 2022 een lichte daling te zien. Door de voorbeeldrol die deze instellingen hebben, is er al eerder dan in andere sectoren ruim geïnvesteerd in verduurzaming. Dit heeft ertoe geleid dat de totale uitstoot al een aantal jaren ruim onder de doelstelling ligt.

Toekomstbestendig energiesysteem

Het slim, efficiënt en eerlijk de schaars beschikbare duurzame energiebronnen verdelen en gebruiken kan niet zonder een toekomstbestendig energiesysteem. Dit vraagt snel veel ruimte en middelen voor nieuwe energie infrastructuur, want het elektriciteitsnet moet worden uitgebreid, nieuwe warmtenetten moeten zorgen voor duurzame warmte in de gebouwde omgeving en waar zeer hoge temperatuur noodzakelijk is in productieprocessen wordt gekeken naar de mogelijkheden die waterstof biedt.

Versnellen
We zien de gevolgen van klimaatverandering meer en vaker om ons heen. Vanwege deze urgentie zetten EU en ook nationale overheden steeds meer in op versnelling in het tegengaan van klimaat verandering. Eindhoven heeft in 2022 besloten om zich samen met Helmond kandidaat te stellen als één van de 100 voorloper steden die een significante extra ambitie neerzet, klimaatneutraal in 2030. In februari 2024 besloten de colleges een pas op de plaats te maken ten aanzien van deelname aan de EU-Missie Klimaatneutrale en Slimme Steden, omdat vanuit de EU onvoldoende duidelijkheid werd gegeven over de beschikbare middelen en faciliteiten ter ondersteuning van de missie. Sindsdien is het een en ander in beweging gekomen. Er is nu zicht op beschikbare fondsen, de ondersteuning voor missiesteden is geïntensiveerd en er zijn specifieke faciliteiten in het leven geroepen. In de ogen van de colleges kunnen onze klimaatdoelen hiermee aanzienlijk sneller worden gerealiseerd, maar zal het nog onvoldoende zijn om reeds in 2030 klimaatneutraal te zijn. Het commitment om in 2030 volledig klimaatneutraal te zijn, is daarom bij de nieuwe indiening losgelaten.

Klimaatrapportage
De Klimaatrapportage 2024 geeft een verdieping op de data rondom de energietransitie en CO₂-uitstoot. Daarnaast geeft de rapportage een samenvatting van de te verwachten ontwikkeling van de broeikasgasemissies en de effecten van lokale en inspanningen gericht op de energietransitie en circulariteit.

De volledige Klimaatrapportage 2024 is ook online te raadplegen.

Groen

Het thema Groen en Recreatie heeft zich gericht op de ontwikkeling en het beheer van de groene inrichting van de stad als (speel)gazons, gevelgroen, kruidenrijke grasstroken, plantsoenen, bomen, speelvoorzieningen, parken en natuurgebieden. Door brede inzet op de thema’s biodiversiteit, klimaatadaptatie, identiteit en gezondheid is bijgedragen aan een gezonde en leefbare stad. De ruimtelijke structuur, aantrekkelijkheid en vestigingsklimaat van de stad is hierdoor versterkt. Qua beheer is nauw samengewerkt met de taakvelden Openbare Ruimte en Water. Samen is het beheer van de gehele openbare ruimte gerealiseerd. Bij de ontwikkeling van de stad speelt het thema Groen in toenemende mate een rol in samenhang met thema's als Wonen, Economie, Verkeer, Milieu en Duurzaamheid. Deze hebben allemaal invloed op de leefbaarheid, klimaatrobuustheid en gezondheid van de stad.

Water

Door de klimaatverandering zullen zeer zware regenbuien vaker en heftiger optreden. In alle KNMI-scenario’s nemen de buien toe. Het traditionele rioolstelsel is niet ontworpen om deze grote hoeveelheden neerslag te verwerken. De riolering is bedoeld om bij normale regen het water van wegen en daken af te voeren. Om bij grote hoosbuien schade te voorkomen, zijn aanvullende maatregelen nodig. Dat kan door infiltratie in de bodem, afvoer naar open water en kortdurende berging op straat of in de openbare ruimte. Er zijn in diverse projecten regenwaterstructuren aangelegd en waterbergingen door bv wadi's.
Daarnaast heeft de grote hoeveelheid neerslag tot gevolg gehad dat het grondwater extreem gestegen is. Hierdoor zijn riolen die eerst boven het grondwater lagen, onder het grondwater komen te liggen. Hierdoor zijn zwakke plekken gaan lekken, die eerst niet zichtbaar waren. De riolen die al onder het grondwater lagen hebben een veel hogere druk gekregen waardoor de zwakste plekken zijn bezweken. Er loopt dan water met zand het riool in, waardoor sinkholes ontstaan. Er op heel veel plekken het riool gerepareerd, gerelined of deels vervangen. Doordat hier veel tijd aan is besteed door zowel ambtenaren als aannemers, is een deel van het gepland onderhoud uitgesteld. Deze achterstand zal in 2025 moeten worden ingelopen.
Met de waterprojecten is in 2024 het groen uitgebreid en zijn boomgroeiplaatsen verbeterd. Vanuit het thema Water is bijgedragen aan het vergroenen van 8 straten.

Milieu

Het thema Milieu en Duurzaamheid draagt bij aan een gezonde leefomgeving. Dat doen we door de milieurisico’s en -belasting te beperken en de CO₂-uitstoot stadsbreed te verminderen.

Bij milieu betreft het de onderwerpen afval, bodem, geluid, lucht, geur, gevaarlijke stoffen en elektromagnetische straling. Het huidige kabinet maakt water en bodem sturend bij ruimtelijke ontwikkelingen. Met beleid, maatregelen en handhaving draagt Milieu bij aan de integrale gezonde en toekomstbestendige ontwikkeling van de stad. Het thema Milieu heeft daarmee ook directe raakvlakken met uitwerking van ruimtelijke projecten en de Omgevingsvisie 2.0. We werken aan het bereiken van minder huishoudelijk restafval en hergebruik van bruikbare materialen uit afvalstoffen. We maken de bodem schoon en benutten het potentieel van aardwarmte optimaal. We maken de lucht in de stad schoner (bidbook Schone Lucht Akkoord) en verminderen de geluidsbelasting door middel van (sanerings-)regelingen van het rijk voor weg, spoor en luchtvaart. We beperken risico’s van gevaarlijke stoffen bij gebruik binnen bedrijven en tijdens transport en houden rekening met de elektromagnetische velden rond antennes en hoogspanningslijnen. We houden bedrijven aan wettelijke emissie-eisen (Vergunningen, Toezicht, Handhaving). We monitoren de milieubelasting en -beleving in de stad aan de hand van rekenmodellen, meetsystemen, inwonersbeleving en rapporteren daarover.

Highlights 2024 uitvoeringsprogramma bestuursakkoord

• Het verder vergroenen van de stad heeft invulling gekregen door het vergroenen van straten (in totaal 21 straten). Bij de herinrichting van de binnenstad kregen de Rechtestraat, De Kleine Berg en het Stratumseind een groene impuls/uitstraling met de invulling van de plantvakken met bomen en onderbeplanting. Bij het Wilhelminaplein, onderdeel van het groenplancentrum, is de planvorming afgerond voor herinrichting en een stevige groene impuls.
• Intensiveren van het groenbeheer: extra middelen zijn ingezet voor een inhaalslag van het regulier groenbeheer. Ze zijn ingezet bij uitbreiding en het intensiever gebruik van groen. Tevens is gestart met extensiever onderhoud en het opstellen van strategisch beheerplan groen. De 8m2-norm groen, inclusief wateropgave, bij ontwikkelingen in de stad is vastgesteld met een handzame rekentool voor ontwikkelaars.
• De ontwikkelingsvisie Stadsbos en Landgoed De Wielewaal is vastgesteld. We versterken daarmee de unieke groen/natuur van Landgoed De Wielewaal en het landgoed wordt gefaseerd openbaar toegankelijk voor het publiek en onder een nieuwe naam: het Lichtbos.
• De gebiedsontwikkeling Stadhuisplein krijgt met de vaststelling van het bestemmingsplan binnenstad (Wal-Stadhuisplein-Begijnenhof) vorm.
• Met de oprichting van het gemeentelijk Energiebedrijf is een belangrijke stap gezet naar een rechtvaardige (betaalbare) en duurzame energietransitie. De benodigde voorbereidende stappen voor het aardgasvrij maken van de volgende wijken zijn gezet, waaronder Eindhoven Noordoost (einddoel 8000 woningen aardgasvrij). Aanpak energiebesparing is een blijvend parallel spoor waarbij is ingezet op continuering van de klusbus en energiecoaches.
• Ter bevordering van een gezonde fysieke leefomgeving werd o.a. de sloopregeling voor vervuilende scooters gestart(gecontinueerd voor 2025) en het plan van aanpak Circulariteit werd afgerond.
• We planten voor elke nieuwe Eindhovenaar een nieuwe boom conform het bestuursakkoord. Het aantal inwoners is in 2024 met totaal 2.691 toegenomen. In 2024 zijn totaal 5.177 bomen geplant en op gemeentelijke gronden 2.301 bomen gekapt, per saldo een aanwas van 2.876 bomen.